Rreth 2.700 raketa balistike dhe të lundrimit midis 500 dhe 5.500 km u shkatërruan në një marrëveshje, që parashikoi fundin e Luftës së Ftohtë. Megjithatë, sot Traktati është i rrezikuar nga shkeljet ruse.

Amerika njoftoi së pari shqetësimet e saj lidhur me shkeljet ruse në 2014-n, pak muaj pasi Vladimir Putin aneksoi Krimenë. Traktati i detyron të dyja vendet të mos posedojnë, “prodhojnë ose të mos testojnë fluturimin” e raketave të reja të ndërmjetme me rreze të mesme

Rusia, thanë amerikanët, kishte testuar një raketë lundrimi që e shkeli atë marrëveshje. Asnjë kundërmasë nuk u propozua mesa duket me shpresën se rusët do të ishin të zënë ngushtë në braktisjen e qetë të sistemit të ri.

Një arsye tjetër pse Amerika hezitoi të hakmerrej

Rusët e mohuan akuzën, megjithëse ishin ankuar për traktatin për vite me radhë, duke thënë se i bllokon ata t’i pengojnë fuqitë e reja raketore. (Kina, India, Pakistani, Koreja e Veriut dhe Izraeli, ata vunë në dukje se të gjitha kanë raketa mesatare.)

Një arsye tjetër pse Amerika hezitoi të hakmerrej ishte se ishte e fokusuar në vendosjen e trupave të reja drejt vendeve anëtare lindore të NATO-s, të cilët ishin të shqetësuar nga ndërhyrja e Rusisë në Ukrainë. Kërcënimi i Traktatit u pa si një problem i ngadalshëm, që mund të trajtohej më vonë.

Kjo kohë duket se ka ardhur. Në shkurt administrata e Donald Trump zbuloi se Rusia kishte filluar fshehurazi vendosjen e raketës së re, të njohur si “SSC-8”, një variant i raketave detare “3M14”, që përdoreshin në Siri dy vjet më parë, përcjell “Zëri”.

“SSC-8” mund të lëvizë në rrugë dhe kap një distancë prej 2.500 km. Rusët kanë dy batalione operacionale, secila me rreth 36 raketa. Njëra mendohet të jetë ende në zonën e Kapustin Yar, pranë Volgogradit, tjetra në një bazë në rrethin ushtarak qendror, që e vendos atë në një sërë objektivash në të gjithë Evropën.

Administrata Trump pritet ta publikojë në fillim të vitit të ardhshëm rishikimin e pozitës bërthamore, e cila do ta udhëheqë politikën e saj të armëve bërthamore.

Zyrtarët po kërkojnë mënyra për ta kthyer Rusinë në përputhje me traktatin. Por, disa në administratë janë skeptikë për të gjitha marrëveshjet e kontrollit të armëve dhe Traktatin e INF-së në veçanti.

Muajin e kaluar Kongresi e autorizoi Pentagonin t’i shpenzojë 58 milionë dollarë si përgjigje. Plani përfshin zhvillimin fillestar të një rakete të re amerikane të ndërmjetme. Kjo nuk do ta shkelte Traktatin, por shumica e ekspertëve të kontrollit të armëve e konsiderojnë atë si një hap në drejtimin e gabuar. Prodhimi i një rakete të tillë do të duhej shumë vite dhe do të kushtojë miliarda dollarë, që Pentagoni nuk mund ta përballojë

Përpjekjet për t’i bindur anëtarët evropianë të NATO-s që t’i strehonin raketat do ta ndanin aleancën dhe rusët mund të pohonin se jo ata, por amerikanët, kishin hedhur në erë traktatin.

Mund të jetë tepër vonë për ta shpëtuar Traktatin e INF-it

Stiven Pifer, një ish-negociator i kontrollit të armëve në Institutin Brookings, një think-tank, thotë se nuk ka kuptim t’ia japë z. Putin pikërisht atë që dëshiron.

Ai vlerëson se ka mënyra më të mira për të ushtruar presion mbi Rusinë. Njëra nga këto do të ishte vendosja e raketave ekzistuese ajrore dhe detare të lundrimit në Evropë dhe në ujërat e afërta. Bombarduesit strategjikë “B-1”, të armatosur me raketa, mund të vendoseshin në Fairford, një bazë amerikane në Britani. Nëndetëset që mbajnë raketa lundrimi mund të dalin në patrullim në Detin e Veriut.

Zoti Pifer gjithashtu mendon se është koha që aleatët evropianë të Amerikës, në veçanti Franca dhe Gjermania, ta kritikojnë sjelljen e Kremlinit, e cila është një kërcënim jo vetëm për traktatin, por edhe për ata vetë.

Mund të jetë tepër vonë për ta shpëtuar Traktatin e INF-it, por ia vlen një përpjekje. Nëse traktati vdes mundësitë për zgjatjen e marrëveshjes së re strategjike të armëve START, që do të skadojnë më 2021-n, do të jenë të zymta. Kështu do të jetë e ardhmja e kontrollit të armëve bërthamore. “The Economist”.